Jak rozwijały się apteki internetowe. Krótka historia

Dzisiaj, nieco dla odmiany krótka historia aptek internetowych na polskim rynku. Jak powstawały, jak zmieniało się prawo, jak rozwijał się rynek? Mam nadzieję, że zainteresowanym przyda się zarys tej wiedzy. Pisząc to pod koniec 2011 roku zdaję sobie sprawę, że pewne ważne wydarzenia mogły umknąć pamięci. Zapraszam zatem do zgłaszania istotnych wydarzeń o które będzie można uzupełnić wpis. Natomiast przyszłość zapewne dopisze kolejne punkty tego tekstu…

Lipiec 2004: Powstanie pierwszej polskiej e-apteki

Pierwsza apteka internetowa powstała tuż po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Wówczas to, powołując się na nadrzędność przepisów wspólnotowych nad prawem polskim, rozpoczęła działalność witryna internetowa www.domzdrowia.pl oparta o punkt apteczny w podkrakowskich Zielonkach. Otwarcie apteki i rozpoczęcie wysyłki leków od razu spotkało się z reakcją Inspekcji Farmaceutycznej, co wywołało zainteresowanie mediów (także ogólnopolskich). W bardzo krótkim czasie pacjenci w całej Polsce dowiedzieli się o możliwości dokonywania zakupów leków przez Internet, z dostawą do domu lub miejsca pracy.

Sierpień/Wrzesień 2004: Kolejne apteki internetowe i spory prawne

W tym czasie na rynku zaczęły pojawiać się kolejne podmioty, a ich ilość w ciągu niecałych 2 lat (do końca 2005 roku) wzrosła do około 30. Trendu tego nie powstrzymały liczne spory prawne pierwszej e-apteki z urzędami regulacyjnymi, toczone zarówno o legalność sprzedaży wysyłkowej, jak również o używanie słowa apteka . Wręcz przeciwnie – stały się przyczyną wzrostu zainteresowanie tematem ze strony ogólnopolskich mediów.

Październik 2005: Domzdrowia.pl pozyskuje inwestora

Z początkiem października 2005 roku Domzdrowia.pl pozyskał inwestora, którym jest do dzisiaj fundusz Venture Capital MCI Management. Plany inwestycyjne zakładały, że do 2010 roku sprzedaż aptek internetowych będzie stanowić około 5% całkowitej sprzedaży leków na rynku polskim.

Listopad 2005: Wojny cenowe

Po dokapitalizowaniu spółki Domzdrowia.pl rozpoczął się okres wojny cenowej, który doprowadził do znaczącego obniżenia marż. W wojnę tą włączyła się większość aptek internetowych, w szczególności Vena-Vita, Aptecus, czy nieistniejąca już dzisiaj Apteka4You (wówczas czołówka aptek w Polsce). Różnice w cenach pomiędzy aptekami tradycyjnymi a internetowymi sięgały w niektórych przypadkach nawet 40%. Na zjawisko to niechętnie patrzyli nie tylko tradycyjni aptekarze, obawiający się utraty przychodów na rzecz sprzedawców internetowych, ale również producenci. W tym okresie miały miejsce dalsze spory prawne a oprócz nowo powstających podmiotów dochodziło do pierwszych incydentów opuszczania rynku przez innych. Najbardziej znanym przykładem była prężnie działająca ówcześnie apteka4u.pl, która zaprzestała działalności w sieci między innymi z powodu zagrożenia zamknięcia prowadzonych przez siebie tradycyjnych aptek.

Grudzień 2005: I-apteka

Powstaje I-apteka.pl. Na chwilę obecną trzecia co do wielkości apteka internetowa.

Czerwiec 2006: Wprowadzenie do sprzedaży przez internet leków na receptę

W tym okresie Domzdrowia.pl wprowadza do sprzedaży przez Internet leki na receptę, co wywołuje ogromne kontrowersje nie tylko w branży farmaceutycznej. Swoją decyzję spółka argumentuje przede wszystkim ułatwieniem dostępu do tańszych leków wielu pacjentom i ich wygodą. Zależy jej także na rozpoczęciu debaty publicznej na temat recepty elektronicznej i spodziewanym dzięki jej wprowadzeniu oszczędnościom w wydatkach państwa na refundację. Spółka argumentuje również, że nie prowadzi sprzedaży wysyłkowej, a jedynie umożliwia odbiór leków z punktu aptecznego pełnomocnikowi pacjenta, którym jest kurier. Rozpoczyna się zatem kolejna odsłona batalii prawnej z Inspekcją Farmaceutyczną. W jej trakcie Domzdrowia zmienia 2-krotnie model dostawy leków do pacjenta, lecz ze sprzedaży wysyłkowej RX-ów wycofuje się całkowicie dopiero z początkiem roku 2010. Cała sprawa odbija się szerokim echem w mediach i kreuje zainteresowanie dużej ilości pacjentów tematem aptek internetowych.

Koniec 2006: Zamykają się pierwsze e-apteki

Mimo ogólnego rozwoju całego rynku, znikają pierwsze e-apteki. Kto dziś pamięta ówczesnych liderów – aptecus.com czy apteka4you.pl. Ze ścisłej czołówki działają do dzisiaj np.  vena-vita.pl i vitanea.pl

Koniec 2007: Powstanie Doz.pl

Na przełomie 2007 i 2008 powstaje oraz prężnie rozwija się portal Doz.pl należący do spółki PGF SA. Obok ogromnej ilości informacji medycznych zawiera również bazę lekarzy i aptek, indeks leków, ziół i kosmetyków dostępnych na polskim rynku. Integralną częścią portalu jest apteka internetowa, która od początku działa w modelu: zamów przez Internet – odbierz w aptece tradycyjnej. Dzięki temu spółka nie musi się martwić o dostosowanie sposobu dystrybucji do wymogów prawnych, gdyż z punktu widzenia przepisów nie wysyła leków. W krótkim czasie zarówno portal jak i apteka zdobywają pozycję lidera na polskim rynku. Unikalny na skalę polskiego e-handlu model dystrybucji z ogromną ilością punktów odbioru (około 2 000 aptek w programie Dbam o Zdrowie) i niższe niż w tradycyjnych aptekach ceny powodują, że pacjenci chętnie korzystają z serwisu. Nowością jest również możliwość dokonania zamówienia przez Internet leków na receptę.

Luty 2008: Tanie-Leczenie.pl

W tym czasie powstaje apteka Tanie-Leczenie.pl, jedna z największych obecnie aptek internetowych. Od tego momentu rozpoczyna się intensywny rozwój apteki owocujący skokowo rosnącym poziomem sprzedaży a w przyszłości outsourcingiem działań handlowych dla innych aptek na rynku

Marzec 2008: Unormowanie sytuacji prawnej aptek internetowych

Pojawia się długo negocjowane i poprawiane rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza, legalizujące apteki internetowe. Pojawiły się jednak poważne problemy z interpretacją zapisów tego rozporządzenia, które trwają do dnia dzisiejszego. Najbardziej kontrowersyjne dotyczą dostawy produktów leczniczych z apteki do pacjenta (transport w odpowiedniej temperaturze i wydzielonych przestrzeniach) oraz ich zwrotów. Do dzisiaj nie ma jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, ponieważ istnieje nieścisłość między ustawami Prawo Farmaceutyczne (zabraniające zwrotu leków do apteki) i ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej (dającej 10 dni na odstąpienie od umowy realizowanej na odległość i zwrot produktów do sklepu bez ponoszenia konsekwencji). Mimo, że rozporządzenie Ministra Zdrowia dopuszcza zwrot leku zamówionego przez Internet, nakłada na aptekarza skrajnie niekorzystny obowiązek utylizacji takiego produktu (jeśli pacjent zamówi towar za kilkaset złotych i zwróci, może to generować duże straty dla apteki).

II połowa roku 2008: Gwałtowny rozwój rynku. Nowe apteki

Od wejścia w życie omawianego rozporządzenia gwałtownie przybywa aptek internetowych, powstaje ich nawet po kilkadziesiąt rocznie. Internetem zaczynają interesować się nie tylko pojedyncze apteki tradycyjne, ale również mniejsze i większe sieci aptek.

Rok 2009: Próby oszacowania wartości rynku e-aptek

W roku 2009 następuje dalszy wzrost ilości aptek internetowych. Na wyraźne życzenie producentów pojawiają się pierwsze doniesienia o wielkości rynku. Badanie prowadzi IMS we współpracy z większością aptek internetowych. Szacunki wskazują początkowo na 50-100 mln rocznie, dodatkowe wyliczenia pozwalają przypuszczać, że wynosi raczej bliżej 200 mln złotych rocznie. Mimo wzrostu całego e-handlu, rynek aptek nie rośnie tak szybko jak się tego spodziewano. Ogromna konkurencja, rozdrobnienie podmiotów i nieufność pacjentów nie sprzyjają jego rozwojowi.

Wrzesień 2009: Wyrok NSA w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych na receptę. Domzdrowia wygrywa.

We wrześniu 2009 roku, po ponad 3 latach sporów prawnych przed sądami różnych instancji, Domzdrowia.pl wygrywa proces z GIF-em przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, który przyznaje rację spółce, stwierdzając, że brak definicji sprzedaży wysyłkowej jako takiej zezwala na sprzedaż leków RX za pośrednictwem kuriera (model zaproponowany przez Domzdrowia nie został uznany jako sprzedaż wysyłkowa). Wyrok spowoduje przywrócenie sprzedaży leków RX przez internet. Skłoni również ustawodawcę do przygotowania definicji sprzedaży wysyłkowej leków, która ma wejść od 1 stycznia 2012.

Kwiecień 2010: (Praktycznie) ostateczne wycofanie leków na receptę z ofert aptek internetowych

W tym okresie Domzdrowia definitywnie wycofuje się ze sprzedaży a nawet prezentacji na swoich stronach leków na receptę. Wcześniej wycofały się z tego inne apteki (apteka-akademicka.pl oraz Aquavitae.pl). Wybrane leki na receptę ma jeszcze w ofercie I-apteka.pl (posiada je nawet obecnie – 10.2011)

Grudzień 2010: Tanie-Leczenie przejmuje logistykę aptek DrOlivia.pl oraz Apteo.pl

Tanie-Leczenie przejmuje sprzedaż aptek DrOlivia.pl oraz Apteo.pl. Tym samym wchodzi do ścisłej czołówki rynku pod względem uzyskiwanych przychodów. Powstaje nowy model działania na rynku e-aptek. W nim właściciel witryny nie jest jednocześnie właścicielem apteki. Właściciel domeny odpowiada za marketing i promocję. Sprzedaż prowadzi dla niego apteka tradycyjna. W ten sposób można posiadać aptekę internetową nie będąc właścicielem placówki tradycyjnej. O blaskach i cieniach tego modelu działania można przeczytać w wywiadzie z Markiem Rzewuskim

Początek 2011: Zapowiedzi konsolidacji

Ze względu na ograniczone możliwości rozwoju, z początkiem 2011 roku Domzdrowia.pl informuje o zamiarze konsolidacji rynku. Swoją decyzję argumentuje m.in. chęcią stworzenia podmiotu, który w realny sposób będzie mógł konkurować z Doz.pl. Decyzja ta wywołuje duże zainteresowanie szczególnie w gronie mniejszych aptek, które z jednej strony zastanawiają się jaka jest ich przyszłość, z drugiej zaś próbują wyceniać swoje aktywa w razie próby porozumienia. Mimo opublikowania (czerwiec 2011) informacji o przejęciu zorganizowanej części przedsiębiorstwa (konkurencji), jak dotąd nie ma żadnych informacji, kim jest przejęty podmiot. Brak również informacji o kolejnych fuzjach. W ostatnich dniach Domzdrowia.pl zapowiada również przejęcia drogerii internetowych. Czy szykuje się pierwszy duży multibrand w branży zdrowie-uroda?

 2012…?