Ile jest aptek internetowych w Polsce?

Rynek aptek internetowych – aktualizacja lipiec 2021. Ile jest aptek wysyłkowych, a ile w modelu click&collect? Najnowsze dane.

Analizując rynek pharma e-commerce, istotnym parametrem jego dynamiki jest liczba tworzących go podmiotów. W mediach pojawia się wiele sprzecznych informacji ile jest aptek internetowych w Polsce, pomimo prowadzonej przez CSIOZ ewidencji.

Dla nas kluczowym parametrem nie jest po prostu liczba zgłoszonych e-aptek, ale to, jak wiele z nich faktycznie prowadzi sprzedaż produktów leczniczych w Internecie. I nie mówimy tu tylko i wyłącznie o aptekach wysyłkowych, ale również podmiotach działających w modelu click@collect. A zatem: ile jest działających aptek internetowych w Polsce i jak ta wartość zmienia się w czasie?

Wprowadzenie – czym jest apteka internetowa?

W polskim prawie nie funkcjonuje pojęcie apteki internetowej. Mamy sformułowanie, które dotyczy apteki prowadzącej wysyłkową sprzedaż produktów leczniczych (apteki wysyłkowe). Jednak pacjenci do grona aptek internetowych zaliczają również np. Doz.pl – w którym większość zamówień jest co prawda składana przez Internet, ale odbierana w aptece tradycyjnej.

Ponieważ w Polsce model click&collect jest bardzo popularny, a dodatkowo większość hurtowni posiada już swoje portale realizujące zamówienia w modelu click&collect – uznaliśmy, że te serwisy również zaliczymy do grona aptek internetowych.

Policzenie aptek prowadzących wysyłkową sprzedaż produktów leczniczych nie jest problematyczne. Ich ewidencję prowadzi bowiem Centralny System Informacji o Zdrowiu (tzw. CSIOZ). Jest jednak podstawowy problem – polskie prawo nakazuje zgłosić aptekę wysyłkową do WIF-u, jednak nic nie mówi o jej wyrejestrowaniu w przypadku, gdy apteka tej sprzedaży zaprzestaje.

Nie ma również żadnej wzmianki na temat tego, czy apteka zawieszająca na jakiś czas sprzedaż wysyłkową (np. zmiana oprogramowania) ma się wyrejestrować z WIF-u. Doświadczenia pokazują, że co roku do rejestru zgłaszane jest co najmniej kilkanaście nowych e-aptek i mniej więcej tyle samo zaprzestaje sprzedaży internetowej. Liczba aptek internetowych podawana w mediach dotyczy zazwyczaj wszystkich firm zgłoszonych do CSIOZ, zarówno tych aktywnych, jak i wygaszonych.

Przygotowując nasze opracowanie, zweryfikowaliśmy następujące dane:

Po pierwsze – czy wykazy prowadzone przez WIF-y/CSIOZ są aktualne?

Zgodnie z obowiązującym prawem, apteka przed rozpoczęciem sprzedaży wysyłkowej, powinna zgłosić ten fakt do właściwego WIF. Ponadto zobowiązana jest do prezentowania na swojej stronie wspólnego logo UE, odsyłającego do wpisu danej apteki w rejestrze Państwowym (CSIOZ) – więcej na ten temat>>. Edukacja aptek i akcje propacjenckie (jak nasza, dotycząca legalnej apteki internetowej) spowodowały, że nowe apteki zazwyczaj niezwłocznie zgłaszają swoją działalność do WIF. Wiele lat praktyki dowiodło, że  wykazy Państwowe są na bieżąco aktualizowane  i możemy od nich rozpocząć dalszą weryfikację.

Po drugie – aktywna czy nieaktywna apteka wysyłkowa

Prawo definiuje aptekę prowadzącą sprzedaż na odległość jako placówkę fizyczną, która zgłosi do odpowiedniego WIF-u zamiar prowadzenia sprzedaży wysyłkowej. Przy czym apteka nie ma ani obowiązku ciągłego jej prowadzenia, ani zgłoszenia do WIF-u jej zaprzestania. Dlatego Systematycznie sprawdzamy, czy strony www aptek zgłoszonych do WIF-ów są aktywne i czy można na nich dokonać zakupu leków.

Weryfikując wykazy CSIOZ niejednokrotnie spotykamy się z sytuacją, że w danej domenie w ogóle nie ma sprzedaży wysyłkowej (w pewnych przypadkach domena ma nowego właściciela) albo strona jest nieaktywna. Nierzadko zdarzają się sytuacje, w których miesiącami (a nawet latami) w domenie e-apteki trwa „przerwa techniczna”. Stąd też mamy duże rozbieżności pomiędzy aptekami „wykazowymi” a rzeczywiście działającymi.

Po trzecie – czy apteki sprzedające pod jedną marką należy traktować jak jedną placówkę? Jak potraktować grupę aptek skupionych w sieci?

Niejednokrotnie zdarza się, że do rejestru WIF zgłaszanych jest kilka aptek tradycyjnych z tej samej sieci. Fizycznie wysyłkę realizuje najczęściej jedna z nich, a w pozostałych np. odbywają się odbiory osobiste lub też apteki zgłoszone są niejako „na zapas”. W naszym rozumieniu, mimo, że aptek zgłoszonych do rejestru jest kilka, tworzą one jedną aptekę wysyłkową.

Podział aktywnych aptek internetowych i platform click@collect na rynku e-pharma (stan na koniec lipca 2021).

Po czwarte – co z apteką tradycyjną tworzącą 2 osobne brandy w Internecie?

Jak traktować jedną aptekę (fizyczną), która sprzedaje towar w dwóch (lub więcej) różnych domenach? Z prawnego punktu widzenia apteka ma taką możliwość – wystarczy dodać domenę do odpowiedniego rejestru. W Polsce istnieją przypadki, gdzie dana marka (przedsiębiorca) tworzy więcej brandów, często różniących się np. strategią cenową. Czasem sytuacje takie powstają w przypadku przejęć (jak kiedyś miało to miejsce w Domzdrowia.pl, czy aktualnie Cefarm24.pl, prowadzący dodatkowo 2 sporej wielkości witryny). W tej sytuacji, z racji różnego pozycjonowania marek i strategii cenowych czy asortymentowych, mimo, że domeny należą do jednego właściciela, uznajemy je za 2-3 osobne apteki internetowe.

W tym rozumieniu jako osobne apteki internetowe nie uznajemy witryn ze wszystkimi odmianami tej samej domeny (końcówka .pl i com.pl są traktowane jako jedna e-apteka) oraz apteki prowadzącej sprzedaż w 2 różnych domenach o tej samej identyfikacji wizualnej i polityce cenowej (najczęściej jest tak, że apteka zgłasza do WIF-u dwie osobne domeny, ale w praktyce sprzedaje w jednej, a druga jest na nią przekierowana).

Po piąte – apteki w modelu click@collect

Od kilku lat na rynku widoczny jest silny trend rozwoju modelu click@collect, w którym pacjent na stronie platformy internetowej rezerwuje produkty (leki, suplementy, kosmetyki) i odbiera zamówienie w wybranej przez siebie aptece stacjonarnej. Działają w tym systemie platformy oparte o hurtownie farmaceutyczne (np. Neuca i jej Apteline.pl) i na sieci aptek współpracujących.

Są obecne też podmioty w modelu mieszanym, które realizują zarówno wysyłkę zamówień, jak i dysponują siecią placówek do odbioru osobistego (np. Medicare-Galenica i allecco.pl). Podmioty działające w klasycznym modelu click@collect nie muszą być zarejestrowane jako apteka prowadząca sprzedaż wysyłkową, bo faktycznie jej nie prowadzą. Są to jednak istotni (i intensywnie rozwijający się) gracze na internetowym rynku sprzedaży leków, suplementów i dermokosmetyków, dlatego nie możemy pominąć ich w zestawieniu.

Na dzień badania (lipiec 2021 roku) jest 5 aktywnych platform działających w modelu click@collect. 3 platformy działają w modelu mieszanym, oferując jednocześnie sprzedaż wysyłkową i odbiór osobisty zamówienia w sieci placówek partnerskich. Pozostałe 2 platformy umożliwiają jedynie odbiór osobisty zamówieniowych produktów.

Na podstawie w/w rozważań przyjęliśmy, że apteką internetową jest:

• apteka zgłoszona do WIF-u jako prowadząca sprzedaż wysyłkową i aktywnie prowadząca tą sprzedaż w działającej witrynie www (w naszym zestawieniu nie ma aptek z nieaktywną domeną)
• witryna www, w której można zamówić leki, niezależnie od tego czy wysyłane są kurierem, pocztą, czy też możliwy jest ich odbiór osobisty; w tej grupie są również podmioty działające w czystym modelu click@collect (np. apteline.pl czy recepta.pl – nie będące apteką wysyłkową)
• witryna mająca spójną identyfikację wizualną i strategię cenowo-asortymentową – niezależnie od tego ile aptek tradycyjnych (np. zrzeszonych w sieci) sprzedaje towar za jej pomocą

W zestawieniu nie uwzględniamy aptek wysyłkowych posiadających polskie witryny, ale mających siedzibę i sprzedających spoza naszego kraju.

Ile aptek internetowych funkcjonuje w Polsce?

Na chwilę obecną w Polsce aktywnie funkcjonuje 143 apteki internetowe (dane na koniec lipca 2021), przy czym zarejestrowanych w CSIOZ jako tych prowadzących sprzedaż wysyłkową jest aż 332. Skąd tak duże rozbieżności? Wynikają one z tego, co napisaliśmy powyżej – w wykazach jest zgłoszonych wiele domen nieaktywnych. Dodatkowo, niektóre sieci zgłaszają jako wysyłkowe kilka lub kilkanaście aptek tradycyjnych – ale sprzedają one pod jedną domeną internetową.

Duże podsumowania rynku aptek internetowych prowadzimy co kilka lat, na bieżąco obserwujemy zmiany na rynku. W 2011 roku aktywnych aptek internetowych było ok. 165 (spośród 180 zarejestrowanych w CSIOZ). W 2016 roku liczba aktywnych e-aptek wzrosła o ponad 30 podmiotów do 197 aptek (stan na wrzesień 2016). W maju 2019 roku, mimo że liczba aptek wpisanych do rejestru jako wysyłkowe wzrosła do 326 podmiotów, to jednak liczba aktywnie działających i prowadzących sprzedaż witryn spadła aż o 40 podmiotów.

W zeszłym roku (stan na luty 2020), mimo że liczba aptek wpisanych do rejestru jako wysyłkowe wynosiła 317 podmiotów, to jednak liczba aktywnie działających i prowadzących sprzedaż witryn spadła do 139 podmiotów.

W tym roku (dane na lipiec 2021) niewiele zmieniło się zarówno w liczbie zarejestrowanych aptek w CSIOZ, jak i w liczbie realnie działających aptek. Obecnie mamy 151 aptek zarejestrowanych jako apteki ze sprzedażą wysyłkową, które aktywnie prowadzą sprzedaż w Internecie. Według naszych kryteriów do witryn działających w modelu click&collect zaliczamy 5 największych platform, opartych na hurtowniach farmaceutycznych.

Jeśli chodzi o fizyczną lokalizację aktywnych aptek prowadzących sprzedaż wysyłkową, to zdecydowanymi liderami są województwa łódzkie (28 aptek) i mazowieckie (25 aptek). W pozostałych województwach liczba e-aptek jest mniejsza, waha się od kilku do kilkunastu podmiotów.

Na mapie zaznaczono lokalizacje aptek stacjonarnych prowadzących aktywne apteki internetowe według województw.